بیابان
در فرهنگ ایران زمین واژه بیابان، کلمه‌ای است که به مناطق خشک و کم آب و علف اطلاق می‌شود. واژة بیابان در فارسی کهن؛ ویاپان (Vyapan)، در فرهنگ عرب (Sahara) و در زبان لاتین و انگلیسی معادل کلمة (Desert) آمده‌است. به‌طورکلی کامل‌ترین تعریفی که از بیابان ارائه شده‌است تعریف UNEP در سال 1977 است که طبق آن بیابان به اکوسیستم زوال یافته‌ای اطلاق می‌شود که استعداد تولید طبیعی گیاهی (بیوماس) در آن‌ها کاهش یافته و یا به کلی از بین رفته‌است و این امر نه تنها به عوامل اقلیمی بلکه به عوامل محیطی از جمله ساختار زمین‌شناسی، توپوگرافی، کمیت و کیفیت آب و خاک و در نهایت دخالت‌های انسان در محیط بستگی دارد. (UNEP برنامه محیط زیست سازمان ملل است ).
بیابان زایی
در پی رشد روز افزون جمعیت و روند صعودی توسعه ناپایدار که با تخریب منابع طبیعی در بسیاری از نقاط جهان همراه بود، واژه جدیدی تحت عنوان "بیابان‌زایی" وارد فرهنگ منابع طبیعی شد.
«بیابان‌زایی عبارت است از تخریب اراضی در مناطق خشک، نیمه‌خشک و خشک نیمه‌مرطوب در نتیجه عوامل مختلف اقلیمی و فعالیت‌های انسانی»
از جمله عوامل طبیعی می‌توان به عرض جغرافیایی و قرار گرفتن در مناطق پرفشار جنب حاره، عوارض طبیعی همچون ارتفاعات، دوری از دریاها و جریان هوا اشاره کرد. اما عوامل انسانی بیابان‌زایی نقش عمده‌ای در ایجاد و پیشرفت این پدیده داشته و همواره موجب سرعت بخشیدن به آن نیز بوده‌است. از جمله عوامل انسانی می‌توان به چرای مفرط و قطع بی‌رویه درختان در جنگل‌ها و مراتع، شخم بی‌رویه در جهت شیب اراضی کشاورزی، آبیاری با آب شور و بی‌کیفیت و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی و افت سطح آن، عدم رعایت تناوب زراعی و کشت محصولات نامتناسب با محیط، افزایش استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی و رشد روز افزون صنایع و معادن در عرصه‌های طبیعی، توسعه مناطق شهری و انبوه‌سازی اشاره کرد.
در سال 1992 کنوانسیون محیط زیست و توسعه در ریودوژانیرو تشکیل و موضوع بیابان‌زایی در کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته به‌طور جدی پیگیری شد. این امر منجر به ارائه سندی گردید که در ادامه این فعالیت‌ها متن کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در 17 ژوئن 1994 (27 خرداد 1373) به تصویب رسید و از آن تاریخ به بعد این روز از طرف سازمان ملل متحد به‌عنوان "روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی" نام گرفت و کشور ما نیز با امضا متن کنوانسیون، به‌عنوان یکی از اعضای متعهد آن درآمد.
.jpg)
مقابله با بیابان‌زایی
مجموع فعالیت‌هایی است که بخشی از برنامه‌ی توسعه جامع سرزمین در مناطق خشک، نیمه‌خشک و خشک نیمه مرطوب در راستای توسعه پایدار محسوب شده و هدف آن جلوگیری یا کاهش تخریب سرزمین، احیاء زمین‌های تخریب شده و احیاء اراضی بیابانی شده است.
معرفی مناطق بیابانی استان اصفهان
از پهنه 7/10 میلیون هکتاری استان اصفهان، حدود 2/3 میلیون هکتار و معادل 30 درصد سطح استان را اراضی بیابانی و ماسه‌زار تشکیل داده‌است که به طور عمده در بخش‌های شمالی و شرقی آن پراکنش دارد. این اراضی مشتمل بر 16 کانون بحرانی فرسایش بادی بوده که بیش از یک 1 میلیون و 500 هزار هکتار از سطح استان را به خود اختصاص داده‌اند.
وسعت مناطق بیابانی از جنبه سرانه جمعیت :
در جهان : 2/0 هکتار به ازای هر نفر
در ایران : 5/0 هکتار به ازای هر نفر
در استان اصفهان : 66/0 هکتار به ازای هر نفر
از مهمترین آثاری که فعالیت های مقابله با بیابان زایی در مناطق بیابانی استان بر جای نهاده می توان به کاهش طوفان‌های گرد و غبار، حفاظت تأسیسات صنعتی و اقتصادی و استراتژیک و کاهش خسارات وارده به آن‌ها ، رونق کشاورزی، تلطیف هوا و کاهش آلودگی اشاره نمود.
معرفی شهرستانهای بیابانی
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری انجام‌شده، استان اصفهان دارای 23 شهرستان است که دو شهرستان خمینی‌شهر و فلاورجان فاقد هرگونه اراضی ملی و دولتی است و تعداد شهرستانهای بیابانی استان 8 شهرستان است که شمال شهرستان های آران و بیدگل، اردستان، اصفهان، برخوار، خور و بیابانک، کاشان، نایین و نطنز می باشد.
اقدامات اداره امور بیابان، در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان اصفهان
اجرای عملیات مقابله با بیابان‌زایی در استان اصفهان از چهار دهه گذشته شروع شده است و تاکنون نیز ادامه دارد. عمده فعالیت‌هایی که این اداره به انجام رسانده به شرح ذیل است :
- مطالعات و تهیه طرح‌های مدیریت مناطق بیابانی و مدیریت جنگل‌های دست کاشت و نیز کانون‌های بحران فرسایش بادی به منظور ارائه راهکارهای و پیشنهادات اجرایی که با اصول علمی مطابق باشند.
.jpg)
- اجرای عملیات بیولوژیک بیابان‌زدایی مشتمل بر نهالکاری و بذرپاشی با گونه‌های مقاوم به شرایط محیطی مناطق بیابانی
- تولید نهال گونه‌های مقاوم به خشکی و شرایط بیابانی.
- 
اجرای عملیات مالچ پاشی در مواردی که احیای بیولوژیک منطقه امکان پذیر نمی‌باشد.
- 
احداث انواع بادشکن در مناطق حساس به فرسایش بادی و نهالکاری در بادپناه آن .
- برگزاری کمیته‌های مشورتی با حضور اساتید دانشگاه و محققین فعال در زمینه مقابله با بیابان‌زایی و فرسایش بادی.
- مشارکت و همکاری در طرح‌های تحقیقاتی به منظور ارائه راهکارهای بهتر و علمی در زمینه مقابله با پدیده بیابان زایی و احیای مناطق بیابانی.
از مهمترین آثاری که فعالیت های مذکور در مناطق بیابانی استان بر جای نهاده می توان به کاهش طوفان‌های گرد و غبار، حفاظت تأسیسات صنعتی و اقتصادی و استراتژیک و کاهش خسارات وارده به آن‌ها ، رونق کشاورزی، تلطیف هوا و کاهش آلودگی اشاره نمود.
.jpg)
اقدامات اداره امور بیابان، در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان اصفهان در سال 98
اجرای عملیات بیولوژیک بیابان‌زدایی مشتمل بر1480هکتار نهالکاری با گونه‌های مقاوم به شرایط محیطی مناطق بیابانی در شهرستان های آران و بیدگل، اصفهان، برخوار، خور و بیابانک، نایین و 3050 هکتار مراقبت و آبیاری از عرصه های نهالکاری شده
اجرای عملیات مالچ پاشی به وسعت 500 هکتار در اراضی بیابانی شهرستان آران و بیدگل 
اجرای پروژه قلمه کاری( قلمه های مناسب از گونه اسکنبیل) بر روی اراضی مالچ پاشی شده به وسعت270 هکتار در شهرستان آران و بیدگل - اجرای عملیات مدیریت هرزآب و بذرپاشی به وسعت1900هکتار در شهرستان های نطنز، اردستان و نایین، خور و بیابانک، آران و بیدگل و برخوار(ایجاد کنتور فارو بر روی خطوط تراز- جمع آوری بذر، بذرپاشی و پوشاندن بذر با بذرهای تاغ، اشنیان و درمنه)
.jpg)
- اجرای پروژه بادشکن غیر زنده به طول 50 کیلومتر( استفاده از چپر، حصیر، نی یا سرشاخه و تنه درختان در جهت عمود بر باد غالب منطقه)
- اجرای عملیات قرق بر روی عرصه مالچ پاشی شده به وسعت 3100 هکتار در شهرستان آران و بیدگل
- ساماندهي و كنترل چراي دام در مراتع مميزي شده به مساحت 5714 هکتار در شهرستان اردستان
- ایجاد تله رسوب گیر به طول 15 هکتار در شهرستان آران و بیدگل
- مدیریت جنگل های دست کاشت بیابانی به مساحت 4000 هکتار در شهرستان های آران و بیدگل، اصفهان، اردستان، نطنز و برخوار(اجرای عملیات لانه کوبی کلیه لانه های موش – طعمه گذاری داخل لانه های فعال )
- حفاظت و قرق پوشش گیاهی در عرصه های تاغ کاری شده به مساحت 24286 در شهرستان های اردستان، اصفهان، خور و بیابانک و نطنز
نمونه هایی از بروشور های بیابان و بیابان زدایی
نمونه بروشور اداره آموزش، ترویج و مشارکت های مردمی
.bmp)
تهیه کننده : دهقان
بازدید : 4745
11 مرداد 1399 ساعت 08:46 ق.ظ