بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
منابع طبیعی کشور بنابر قانون و شرع مقدس اسلام جزء انفال محسوب می شود . با مراجعه به آیات و روایات اهل بیت اهمیت حفظ منابع طبیعی و زمین مورد تاکید ویژه قرار گرفته است .
خداوند متعال می فرماید : والارض وضعها للانام (سوره الرحمن /10) زمین را برای همه انسان ها آفریدم . پس متعلق به گروه و قشر خاصی نیست و همه در قبال این زمین و منابع طبیعی مسئول هستیم در آیه دیگر پروردگار حکیم می فرماید : هو انشاکم من الارض واستعمرکم فیها (هود/61) او خدایی است که شما را از زمین )خاک (آفرید و فرمان به آبادانی آن داده است .
پس وظیفه اصلی ما در مقابل زمین و خاک آبادانی آن و مقابله با هر گونه تخریب می باشد .امروزه در قرن 21 چالشهای متعددی انسان ها را مورد آسیب قرار داده است که از مهمترین آن ها چالش کمبود آب ، آلودگی هوا و بهداشت می باشد . وقتی به این معضلات نگاه می کنیم می یابیم که حفظ منابع طبیعی ، درختان و مراتع می تواند هر سه معضل را حل کند . دکتر جفری داناوان (Geoffrey Donovan) و تیمش از ایستگاه تحقیقات شمال غربی اقیانوس آرام طی تحقیقاتی که انجام دادند نشان دادند در نواحی که تعداد زیادی درختان زبان گنجشک از بین رفته بودند، میزان مرگ و میر بر اثر بیماری های قلبی و تنفسی نیز بیشتر بود.
بر همین اساس از بین رفتن درختان و منابع طبیعی بنابر تحقیقات پژوهشگران حوزه منابع طبیعی در افزایش عصبانیت و استرس ، دیابت ، چاقی و کمبود خواب تاثیر به سزائی خواهد داشت . منابع طبیعی قطعا یک امر فرا نسلی و فرا مرزی است از بین رفتن مراتع وجنگلها و بیابان زائی می تواند در بلند مدت هوا را آلوده و تولید ریزگرد کند در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که 92 درصد از جمعیت جهان در معرض آلودگی خطرناک هوا قرار دارند
نمونه بارز آن بیابان های کشور عراق و استان خوزستان که باعث افزایش ریزگرد و آلودگی هوا نه تنها در خوزستان و شهرها ی غربی و جنوبی می شود بلکه تاثیر آن به همه کشور نیز خواهد بود . باید ما با یک اراده ای جدّی با تأسی از فرامین خداوند متعال و بیانات ائمه طاهرین علیهم السلام در حفظ این منابع خدادادی بکوشیم تا هم خودمان از معضلات کمبود آب و آلودگی هوا و بهداشت رها شویم و هم امانتدار نسل های آینده باشیم ؛ جنگلها در کنترل آب‌وهوا، بارش باران، کاهش سیل و روان آب‌ها نقش بسزایی دارند. پوشش و تراکم درختان جنگلی از تأثیر شدید نور خورشید کاسته و سرعت تبخیر را کاهش می‌دهد که همین امر باعث میشود جریان آب ادامه‌دار باشد و این برای حیات آب امری ضروری به‌حساب آمده و از هدر رفت آن جلوگیری می‌کند
تحقیق حاضر بحث جامعی از آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام در خصوص اهمیت انفال و منابع طبیعی و حفظ این نعمتهای خدادادی می باشد امید است مورد رضای حضرت ولی عصر علیه السلام صاحب اصلی انفال قرار بگیرد ان شاء الله .
در پایان از همکاری همه عزیزان در گردآوری و نشر و توزیع این مجموعه بویژه برادر گرانقدر آقای علی حیدری تشکر و قدردانی می نمایم
والسلام
علی اکبر عسگری
مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه
در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان
منابع طبیعی در فرهنگ دینی
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوااللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه ُإِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (انفال/1)
ترجمه:
ازتو درباره انفال (غنائم وهرگونه مال بدون مالك مشخص) سؤال مىكنند بگو انفال مخصوص خدا و پيامبر است ، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد و ميان برادرانى را كه با هم ستيزه دارند آشتى دهيد و اطاعت خدا و پيامبرش را كنيد اگر ايمان داريد.
شان نزول:
از" ابن عباس" چنين نقل شده كه پيامبر (ص) درروز جنگ" بدر" براى تشويق جنگجويان اسلام جوائزى براى آنها تعيين كرد و مثلا فرمود كسى كه فلان فرد دشمن را اسيركند و نزد من آورد چنين پاداشى را به او خواهم داد،اين تشويق (علاوه برروح ايمان و جهادكه در وجودآنها شعلهور بود) سبب شد كه سربازان جوان پيامبر ص در يك مسابقه افتخارآميز با سرعت به سوى هدف بشتابند،ولى پيرمرد ان وافراد سالخورده در زير پرچمها توقف كردند ، هنگامى كه جنگ" بدر" پايان پذيرفت ، جوانان براى گرفتن پاداشهاى افتخارآميز خود به خدمت پيامبر ص شتافتند ، اما پيرمردان به آنها گفتندكه ما نيز سهمى داريم ، زيرا ما تكيه گاه و مايه دلگرمى شما بوديم و اگر كار برشما سخت مىشد و عقبنشينى مىكرديد ، حتما به سوى ما مىآمديد ، دراين موقع ميان دونفر از انصار مشاجره لفظى پيدا شد و راجع به غنائم جنگ با يكديگر گفتگو كردند ، آيه فوق نازل شد و صريحا غنائم را متعلق به پيغمبر ص معرفى كرد كه هرگونه بخواهد باآن رفتار كند ، پيامبرص همآن را به طور مساوى درميان همه جنگجويان تقسيم كرد ، ودستوردادكه ميان برادران دينى صلح واصلاح شود. (تفسيرنمونه،ج7،ص: 80)
تفسير:
همانگونه كه در شان نزول خوانديم آيه فوق پس از جنگ" بدر" نازل شده و پيرامون غنائم جنگى صحبت مىكند و به صورت قانون كلى، يك حكم وسيع اسلامى را بيان مىدارد، خطاب به پيامبر ص كرده و مىگويد:" از تو در باره انفال سؤال مىكنند" (يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ).
" بگو انفال مخصوص خدا و پيامبر صلى اللَّه عليه و آله است" (قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ).
بنا بر اين" تقوا را پيشه كنيد و در ميان خود اصلاح كنيد و برادرانى را كه با هم ستيزه كردهاند آشتى دهيد" (فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ).
" و اطاعت خدا و پيامبرش كنيد، اگر ايمان داريد" (وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ).
يعنى تنها ايمان با سخن نيست، بلكه جلوهگاه ايمان، اطاعت بى قيد و شرط در همه مسائل زندگى از فرمان خدا و پيامبر ص است، نه تنها در غنائم جنگى در همه چيز بايد گوش به فرمان و تسليم اوامر آنها باشيد.
انفال چيست؟
" انفال" در اصل از ماده" نفل" (بر وزن نفع) به معنى زيادى است، و اين كه به نمازهاى مستحبّ" نافله" گفته مىشود چون اضافه بر واجبات است، و همچنين اگر" نوه" را نافله مىگويند به خاطر اين است كه بر فرزندان افزوده مىشود،" نوفل" به كسى گفته مىشود كه بخشش زياد داشته باشد.
و اگر به غنائم جنگى نيز انفال گفته شده است، يا به جهت اين است كه يك سلسله اموال اضافى است كه بدون صاحب مىماند و به دست جنگجويان مىافتد در حالى كه مالك خاصى براى آن وجود ندارد، و يا به اين جهت است كه جنگجويان براى پيروزى بر دشمن مىجنگند، نه براى غنيمت، بنا بر اين غنيمت يك موضوع اضافى است كه به دست آنها مىافتد. ) تفسير نمونه، ج7، ص: 81(
پاداش معنوی درخت کاری
سود مندی های درختان تنها برای درخت کاران و باغبانان و باغ داران نیست ، بلکه دیگران نیز از سبزی ، خرمی و منافع فراوان درختان بهره می برند .
در فرهنگ اسلامی کسی که به دیگران خدمت کند ؛ اگر چه خدمت وی بسیار ناچیز باشد ، پاداش معنوی عظیمی خواهد داشت .
پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله و سلم – دراین باره می فرماید :
((هر مسلمانی که درختی بکارد یا کشاورزی کند ، در برابر هر مقدار از آن که انسان ، پرنده و یا حیوانی بخورد ، خداوند پاداشی مثل پاداش صدقه به وی خواهد داد .)) (مستدرک الوسائل ج13 ص 460)
نیز آن حضرت در روایت دیگری فرموده است : ((هر کس درختی بکارد و از آن محافظت کند تا ثمر دهد ، خداوند به اندرازه ی ثمر آن به وی پاداش خواهد داد . ))(کنزالعمال ج12ص341)
سیره پیامبران ومعصومان علیهم السلام
همه پیامبران به جز ادریس علیه السلام کشاورز بوده اند . از امام صادق علیه السلام در این باره چنین نقل شده است : (خداوند برای پیامبرانش کشاورزی و درخت کاری را برگزید تا از بارش باران ناخشنود نباشند .) بر طبق روایتی دیگر همه پیامبران و جانشینان آنان و انسان های شایسته درخت کاری یا کشاورزی می کرده اند . (الکافی ج5ص76)
راوی می گوید : امام کاظم علیه السلام را دیدم که در زمینی کشاورزی یا درختکاری می کرد و عرق از دو پای آن حضرت سرازیر بود . گفتم : فدایتان شوم غلامان کجایند ؟ چرا شما با این سختی کار می کنید و آن را به دیگران وا نمی گذارید ؟ در پاسخ فرمود : آنان که از من و پدرم بهتر بودند در زمین کار می کردند : گفتم آنان کیستند ؟ فرمود : پیامبر خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - ، امیرمومنان علی - علیه السلام - و همه پدرانم با دستان خود در زمین کار می کردند و این عمل پیامبران ، رسولان ، جانشینان آنان و بندگان شایسته خداست .
بر طبق برخی روایات ، پیامبر خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - و امیرمومنان - علیه السلام - با هم درخت می کاشتند . وامام صادق - علیه السلام - در این باره فرمود :
(امیرمومنان علی - علیه السلام - با بیل زمین را آماده می ساخت و پیامبر - صلی الله علیه و آله و سلم - هسته خرما را مرطوب می کرد و می کاشت .) (الکافی ج5 ص74)
درخت کاری ، عمل صالح
به هنگام قرائت قرآن بارها با کلمه (عمل صالح) رو به رو شده ایم که معمولا با واژه ایمان همراه است . بررسی مفهوم عمل صالح تناسبی با این درس ندارد . اما با قاطعیت درخت کاری وباغبانی را می توان در زمره (عمل صالح) قرار داد و آن را از مصداق های روایات و آیاتی که بر آن تاکید کرده اند ، دانست . در برخی روایات نیز به همین مطلب اشاره شده است .(طبیعت در سیره نبوی ص 342)
بر پایه روایتی امام صادق - علیه السلام - فرمود :
(مومن پس از مرگش از شش خصلت سود می برد ؛ فرزند صالحی که برایش آمرزش بطلبد ، قرآنی که خوانده ، چاه آبی که حفر کرده و درختی که کاشته است ...) . (بحار الانوار ج103ص64)
نگاه قدسی قرآن به گیاهان
بی گمان اگر درختکاری و حفاظت از درختان به قصد قربت باشد ، پاداش اخروی خواهد داشت .
متناسب با این دیدگاه است که درخت کاری آدابی ویژه دارد و در روایات فراوانی به این مطلب اشاره شده که این کار را با یاد خدا آغاز کن و هنگام کاشتن درخت یا پاشیدن بذر دعا بخوان .
از امام صادق - علیه السلام - در این باره چنین نقل شده است : (هرگاه خواستی درختی بکاری یا در زمین بذر بپاشی بگو : ( ومثل کلمه طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء توتی اکلها کل حین باذن ربها ) . (الکافی ج5 ص263)
هر گاه خواستی بذر بپاشی بگو : اللهم فقد بذرت و انت الزارع فاجعله حبّا متراکما ). (الکافی ج5 ص 263)
(هر گاه خواستی درختی بکاری یا گیاه بر زمین بنشانی ، بر هر نهال یا دانه ای بخوان : سبحان الباعث الوارث ...) (وسائل الشیعه ج13 ص 164)
این روایات به درخت کاری و کشت گیاهان نوعی قداست بخشیده و زمینه را برای انجام آن ها به گونه ای عبادی فراهم می کند .
تاثیر گیاهان برنشاط و شادابی انسان
تماشا ی گلبرگ های لطیف و خوش رنگ ، غچه های زیبا و با نشاط ، شکوفه های دل ربا و جذّاب ، گل های رنگارنگ و با طراوت ، میوه های متنوع و دل انگیز ، ترکیب موزون برگ ها ، شاخه ها و دیگر اجزای درخت و چشم انداز بهجت آور بوستان ها و جنگل ها انسان را غرق در لذت و شادی می کند ؛آرامشی عمیق به او می بخشد ؛ فطرتش را بیدار و جانش را زنده و شاداب می سازد و افسردگی و غم ها را می زداید . در وی تازگی و سرور می آفریند . خداوند متعال در این باره می فرماید : ( و تری الارض هامده فاذا انزلنا علیه الماء اهتزّت و ربت و انبتت من کلّ زوج بهیج). (زمین را مرده و افسرده بینی و چون آب باران بر آن فرو باریم بجنبد و بردمد و انواع گیاهان زیبا و شادی آفرین را برویاند .(طبیعت در سیره نبوی ص 345 ت 346)
کلمه (بهیج) از ماده (بهج و بهجه) است که به معنای شادی ، خوشحالی و سروری است که از نیکویی و زیبایی چیزی برخیزد. ((ترتیب الکتاب العین،ه1414،ص 99))
بر طبق ظاهر این آیه و آیات مشابه ، زمین بی گیاه مرده ، افسرده و خمود است و چون باران بر آن فرود آید حرکت و جنبشی در آن آغاز می شود و به تعبیر قرآن ، به ((اهتزار)) در می آید .
((اهتزار) در زبان عربی به معنای حرکت و جنبش است و غالب مفسران در این آیه ، آن را به همین معنی دانسته اند . اما برخی مفسران کتاب خدا سخنی ظریف در این باره گفته اند . آنان بر این نظرند که اهتزاز به هر حرکت و خیزشی گفته نمی شود ، بلکه به معنی جنبش و تحرکی است که نشاط آمیز باشد. خداوند متعال می فرماید : (از نشانه های خدا آن است که زمین را پژمرده و فرسوده می بینی ، پس چون آب بر آن فرستیم بجنبد و به نشاط آید.)(سوره فصلت آیه 39)
در احادیث و سخنان رسول خدا – صلی الله علیه و آله – نیز تاثیر بسیار مثبت گیاهان و درختان بر روان آدمی با تعبیرهای مختلفی بیان شده است .
بر طبق روایتی از امام موسی بن جعفر – علیه السلام – نگاه به گیاهان خرّم و سرسبز چشم را جلا می دهد و بر روشنایی آن می افزاید ... . (بحار الانوار ج10 ص291)
پیامبر – صلی الله علیه و آله – نگاه به گیاهان سبز و خرّم و آب را بسیار دوست می داشت . (الفوائد المجموعه ص241)
امام علی(علیه السلام) : زمین به وسیله باغ های زیبا همگان را به سرور و شادی دعوت می کند با لباس نازک گلبرگ ها که بر خود پوشید هر بیننده ای را به وجد می آورد(نهج البلاغه ـ خطبه 91)
از آنچه گذشت نتیجه می گیریم که غنچه ها ، شکوفه ها ، درختان ، جنگل ها و مراتع از زیبای های طبیعت محسوب می شوند و تامّل در این زیبایی ها در روح انسان سه اثر بسیار بزرگ دارد :
1- اندوه را می زداید . به انسان آرامش می بخشد و وی را شاد و خوشحال می کند .
2- تماشای جمال دلارای طبیعت و زیبایی های شگفت آور آن می تواند انسان را به نظاره ی زیبایی های غیر محسوس رهنمون شود .
3 – خداوند روح انسان را به گونه ای آفرید که بدون ارتباط با زیبایی ها به خمودی می گراید و راکد و خنثی می شود .
(برگرفته از تفسیر نهج البلاغه علامه محمد تقی جعفری ،ج16)
گیاهان آیت هستی و قدرت خداوند
درختان ، گیاهان وسبزه زاران نیز همانند آب ها ،آیت هستی و نشانگر قدرت خداوند متعال هستند. اگر آدمیان از سر بصیرت به آنها بنگرند ودر آن ها بیندیشند زمینه اعتقاد به خداوند در آن ها فراهم و تقویت می شود ؛ از این رو خداوند در آیات متعدد قرآن آدمیان را به تفکر درباره ی گیاهان و چگونگی فراز آمدن آن ها از دل خاک و ... فراخوانده است . (سوره انعام/آیه95 تا99 ؛ سوره حجر/ آیه 19 سوره واقعه /آیه 65)
رویش گیاهان و رستاخیز مردگان
از روزگاران قدیم منکران بر پایی قیامت می پرسیدند : چگونه پس از مرگ این استخوان های پوسیده واین جسد از هم پاشیده زنده می شود و سراز خاک برمی دارد ؟
خداوند متعال در قرآن رویش گیاهان را گواه حقانیت باور رستاخیز می داند ؛ چه زمین بی گیاه به جسم بی جانی می ماند که مرده است و افسرده ، نه نشانی از حیات در آن به چشم می خورد و نه اثری از تحرک و نشاط . امّا آن گاه که از آسمان باران بر آن فرود بارد ، از این خاک بی جان ، گیاهانی زنده ، پویا و نشاط آفرین می روید و بهجت و دل انگیزی به ارمغان می آورد .
خداوندی که می تواند زمین مرده را این گونه زنده و شاداب سازد ، قادر است در کالبد مردگان نیز روح حیات بدمد و آنان را به صحنه قیامت کشاند .
برخی بر این باورند که از ویژ گی های قرآن آن است که در مواردی از این دست هم عقل وهم دل را مخاطب خود می سازد و با آهنگی هماهنگ در هر دو اثر می گذارد ؛ به عنوان مثال ، سخن خداوند در یکی از آیات به گونه ای است که از سویی دل ها را به هیجان می آورد و عاطفه آدمی را ارضا می کند و از طرفی عقل را قانع می سازد .
خداوند متعال فرموده است :
(یخرج الحیّ من المیّت و یخرج المیّت من الحیّ و یحی الارض بعد موتها و کذلک تخرجون)
(زنده را از مرده بیرون می آورد ومرده را از زنده ، و زمین را بعد از مرگش زنده می سازد ؛ وبدین گونه (از گورها ) بیرون آورده می شوید). ((سوره روم آیه 19))
آب و هوا و خاک حاصلخیز
آب و هوای سالم و زمین حاصلخیز موهبتی خدایی است که تحصیل و نگهداری آنها ضرورت زندگی است . به فرموده قرآن : آب وخاک ، ماده نخست آفرینش انسان اند (سوره فرقان آیه 54) ، به ویژه آب که ماده نخست آفرینش هر موجود زنده در زمین و مایه حیات زمین است (سوره نور آیه 45) ، پس باید به درستی از آن ها بهره برد تا حیات آن ها در خطر قرار نگیرد.
رسول خدا (ص) در حدیثی می فرماید : خانه مسکونی ، لباس و پوشش ، نان و آب حقوق ضروری آدم اند . (الجامع الصغیر ج2 ص462)
و می فرماید : مسلمانان در مراتع و آب و آتش حقوق مشترک و سهم مشابه دارند . (الجامع الصغیر ج2 ص 668)
از حضرت امام صادق (ع) هم نقل شده که زندگی در سرزمینی بدون سه عامل حیاتی گوارا نیست : هوای پاک وتمیز،آب فراوان و گوارا ، زمین حاصلخیز و کشت پذیر. (تحف العقول ص320)
در سخنی دیگر می فرماید : همه مردم به سه چیز نیاز دارند ، امنیت ، عدالت و حاصلخیزی . (تحف العقول ص 320)
لازم است درباره اصل هوا و آب گوارا و کیفیت بهره برداری از این امانت های الهی و آنچه آن ها را می آلایند و اموری که در پاکیزگی و رفع آلودگی آن ها و نیز در چگونگی پالایش و تصفیه آنها موثرند ، کارشناسی دقیق شده ، ابتکار فنی به کار برده شود (اسلام و محیط زیست ص274) ؛ همچنین لازم است درباره ی اصل زمین حاصلخیز ، کیفیت استفاده از این سفره گسترده الهی و اموری که آن را آلوده و ویران می کند و چیزهایی که در احیا ، تسطیح ، کویرزدایی و صیانت از رانش آن تاثیر بسزایی دارد ، ماهرانه ارزیابی و بر اساس آن اقدام شود ، چرا که خدا تمام عناصر محوری مورد نیاز بشر را تامین فرمود و بهره برداری از آن های را جزوه حقوق بشر قرار داد و جامعه را به صیانت آن ها از آفت ، انقراض ، کمبود و مانند آن مکلف کرده است . اگر فرد یا جامعه و دولت یا ملت در شناخت این عناصر اصلی سستی ورزد و در تحصیل یا نگه داری آنها کوتاهی کند ، به وظیفه دینی خود عمل نکرده است . (اسلام و محیط زیست ص 274)
احیای زمین موات
خدای سبحان پیش از آفریدن انسان همه نعمت هایی را که برای زندگی او لازم بود آفرید ؛ یعنی زمین و زمینه را برای زندگی بشر فراهم کرد ،آنگاه انسان را آفرید و او را جانشین خویش در زمین قرار داد و از او خواست همچون مهمان ، بر سر سفره نعیم خدا بنشیند و با بهره گیری از آن ها به آبادانی زمین بپردازد : (هو انشاکم من الارض واستعمرکم فیها)(هود آیه 61) و محیط زیست را سامان بخشد ، از این رو گاهی با بیان (وابتغوا من فضل الله)(جمعه آیه 10) و زمانی با عبارت (فامشوا فی مناکبها)(ملک آیه 15) ، انسان را به بهره گیری از منابع محیط زیستی فراخوانده و می فرماید : روی زمین راه بروید و روزی بطلبید . امتثال این دستور الهی نیاز به تلاش و همت جدی دارد . این سفره گسترده نعمت الهی در صحرا و دریا و اعماق کوه ها برای بشر اماده شده و انسان باید با سختکوشی خویش از آن ها بهره مند شود .
(اسلام و محیط زیست ص28-30)
در آموزه های دین به استفاده همیشگی از زمین های حاصلخیز ترغیب شده است ؛ گاهی به کشاورزی و گاهی به درختکاری در آن ، از این رو اگر کسی زمین های خشک و بی حاصلی را که ملک کسی نیست آبیاری و حاصلخیز کند مالک آن می شود ؛ رسول خدا (ص) در این باره می فرماید : زمین موات از آن خدا و رسول اوست ، پس هر کس آن را آباد کند از آن اوست. (الجامع الصغیر ج2 ص 658)
امیرمومنان(ع)هم می فرماید : هر مومنی زمینی را آباد کند از آن اوست. (تهذیب الاحکام ج4 ص145) گفتنی است احیای زمین در عصر حضور معصوم (س) باید با اذن او باشد و در عصر غیبت امام (س) که فقیه جامع علم ، عقل و عدل حاکمیت دارد ، اذن او را می طلبد.
(مفاتیح الحیات ص 707)
درختکاری و جنگل ها
شایسته است مسلمانان نسبت به کاشتن و حفظ درخت کوتاهی نکنند ، زیرا درختان در سالم سازی و پاکیزگی هوا تاثیر ویژه دارند . اهتمام اسلام به درختکاری و افشاندن دانه یا کاشتن شاخه ثمر بخش ،کاملا در متون دینی مشاهده می شود ؛ به گونه ای که گاهی کاشتن درخت ، در ردیف بهترین و مقدس ترین کارهای خیر قرار می گیرد ، چنان که از رسول اکرم (ص) در ضمن حدیثی آمده است که درختکاری را در کنار تعلیم دانش ، ساختن مسجد ، به ارث گذاشتن قرآن یا کتاب علمی سودمند دیگر و ... قرار داده است (کنزالعمال،ج 15 ، ص 953-954) ، که اهتمام آن حضرت به درختکاری را می رساند . در اسلام ، هم درباره ی نگهداری درخت و آبیاری آن دستور رسیده و هم از قطع آن نهی شده است . (مفاتیح الحیات ص 709) پیامبر گرامی (ص) فرمود: هرکس درخت طلح و سدر(درخت نیازمند به آب) را سیراب کند ، گویا انسان مومن تشنه را سیراب کرده است.(تفسیر العیاشی ج2ص86)
درباره قطع درخت نیز از آن بزرگوار چنین آمده است : هر کس ( بی جهت) درخت سدری را قطع کند خدا سرش را در آتش فرو می برد . (بحارالانوار ج63 ص113)
از امام صادق (ع) نیز چنین آمده است : درخت های ثمر دهنده را قطع نکنید که ( اگر چنین کنید) خدا سخت بر شما عذاب فرو می ریزد . (وسائل الشیعه ج19 ص39) همچنین از امیرمومنان (ع) نقل شده است : بریدن درخت خرما روا نیست . (الکافی ج5 ص 264) همچنین حفظ درخت برای مناطق کم درخت و بیابانی را ، سودمندتر معرفی کرده ، فرمودند : قطع درخت سدر در مناطق بیابانی روا نیست ، چرا که درخت ، در آن مناطق کم است.(الکافی ج5 ص254) از امام رضا (ع) نیز نقل است که قطع درخت (در صورت نیاز) با تبدیل و جایگزینی ، مانعی ندارد و فرمودند : امام کاظم (ع) درخت سدری را قطع کرد و درخت انگوری به جای آن کاشت . (الکافی ج5 ص263-264)
اهمیت درختکاری
اهمیت درختکاری چنان است که رسول خدا(ص) درباره آن فرمود : اگر نهالی در دست یکی از شماست و در آستانه برپایی قیامت به اندازه کاشتن آن فرصت دارد ،آن را بکارد. (مستدرک الوسائل ج13 ص 460)
امام صادق (ع) می فرماید : امیرمومنان با خود بارهای هسته خرما را حمل می کرد. پرسیدند : ای ابوالحسن ! چه چیزی همراه داری ؟ فرمود : اگر خدا بخواهد درخت خرماست ، پس آن ها را کاشت و هسته ای را فرو نگذاشت.(الکافی ج5 ص75)
رسول خدا (ص) می فرماید : بهترین و با برکت ترین چیز درخت خرما ست ، هر کس آن را فروخت پولش همچون خاکستری بر باد رود ، مگر اینکه چیزی جایگزین آن کند.(الکافی ج5 ص261)
نکته : درخت خرما (نخل) در محیط مناسبش جزو باقیات صالحات است ؛ ولی این ویژگی اختصاص به نخل ندارد ، بلکه در محیطی ، نشاندن درخت مفید و مناسب آن محیط ، می تواند باقیات صالحات باشد.
ویژگی ها و آثار درختکاری
1.کسب حلال بودن آن : امام صادق (ع) می فرماید : کشاورزی و درختکاری کنید . به خدا سوگند کاری حلال تر و پاکیزه تر از آن نیست . (الکافی ج5 ص261)
2. صدقه بودن محصول آن : رسول خدا (ص) می فرماید : اگر مسلمانی درختی بکارد و پرنده ، انسان یا حیوانی از میوه آن بخورد برایش صدقه به شمار می آید.(مستدرک الوسائل ج13ص26) در حدیث دیگر از آن حضرت آمده است : هر کس کشت کند و پرنده ای از آن بخورد ، برای او صدقه شمرده می شود.(کنزالعمال ج3 ص 892)
3. پاداش به اندازه محصول آن : رسول خدا (ص) می فرماید : هرکس درختی بکارد ، خدا به اندازه ی محصول آن ، برایش پاداش می نویسد.(الجامع الصغیر ج2 ص 514)
4. ادامه بهرمندی از آن پس از مرگ : رسول خدا(ص) می فرماید : پنج گروه اند که در گورهایشان به سر می برند لیکن ثواب و پاداش کارهایشان به دیوان و نامه عملشان جاری می شود ...(یکی از آن ها) آن که نخلی نشانده است. (جامع الاخبار ص 105)
نکته : البته چنانکه گفته شد موارد یاد شده حصر اضافی و نسبی است نه مطلق ونفسی ، بنابراین هر کار نیک ماندنی از کسی برجای مانده باشد ، تا اثر آن موجود باشد پاداش آن به دیوان عمل صاحب آن کار می رسد .
امام صادق (ع) هم می فرماید : از چیزهایی که مومن پس از مرگش از آن ها بهره مند می شود نهالی است که آن را کاشته است . (الامالی صدوق ص169)
نکته : فضایل وپاداش ها در این روایات فقط برای امور فردی نیست ؛ تا خود فرد بهره ببرد بلکه ترغیب و تشویق به امور اجتماعی است ؛ تا دیگران از حاصل این کارها سود ببرند ؛ در حالی که خود شخص نیز سود می برد .(مفاتیح الحیات ص 712)
ایجاد فضای سبز
تاثیر فضای سبز و مراتع در بهداشت انسان و سلامت محیط زیست ، مورد تاکید روایات است . پیش از نقل روایات لازم است به این نکته عنایت شود که ارزش فضای سبز و ایجاد ، به بهره برداری شخصی اختصاصی ندارد ، از این رو کاشتن برای بهره برداری حیوانات و پرندگان هم ارزش دارد ، بلکه آنجا که کشاورز یا باغدار ، امیدی به حیات و بقای خود ندارد و از بهره مندی شخصی نا امید است ، به ایجاد فضای سبز ترغیب شده است . (مستدرک الوسائل ج13 ص460)
پیامبر بزرگ اسلام (ص) فرمود : سه چیز مایه روشنی دیده اند : نگاه به سبزه و به آب روان و به روی نیکو . (تحف العقول ص409) اگر جلوه و روشنایی چشم افراد در دیدن فضای سبز وآب روان است ، معلوم می شود که ایجاد و حفظ پارک وبوستان و گلستان و فضای سبز و روان ساختن جوی صاف ، مطلوب اسلام است ؛ نه در ایجاد آن کوتاهی رواست و نه در حفاظت از آن قصور سزاست و نه در نگهداری منابع زیست محیطی و مراتع و مزارع گل و گیاه ، سستی بجاست . اگر فضای سبز با زرع یا افشاندن دانه یا کاشتن شاخه ثمر بخش همراه است ، خیر مضاعف محسوب می شود. (اسلام و محیط زیست ص270)
در ایجاد فضای سبز ، گل وگیاه نمود ویژه دارند ؛ امیرمومنان(ع) درباره اهتمام پیامبر (ص) به گل و گیاه فرمود : رسول خدا(ص) با دو دستش گل محمدی به من هدیه کرد . چون آن را بوییدم فرمود : این گل ، پس از برگ و گل درخت مورد ، بهترین گل بهشتی است . (عیون اخبار الرضا ج2 ص40)
پیامبر(ص) نسبت به بوی خوش گل اظهار علاقه می کرد و می فرمود : یکی از چیزهایی که از دنیای شما محبوب من است بوی خوش است (کتاب الخصال ص165) ؛ همچنین برای ترغیب به بوی خوش و تشویق به ایجاد فضای عطرآگین می فرمود : اگر خدا به بهشتیان اذن تجارت می داد ، به تجارت پارچه و عطر می پرداختند . (کنزالعمال ج4 ص31) کنایه از اهتمام به محیط سالم و هوای پاک و معطر است که در سایه رعایت اصول زیست محیطی فراهم میشود.
چون بوی خوش ، محبوب خداست و حبیب خدا ، دوستدار اوست ، رسول اکرم (ص) فرمود : محبوب من از دنیای شما ، بوی خوش است. (کتاب الخصال ص165)
آثار نگاه به سبزه
امام صادق (ع) می فرماید : نگاه کردن به جنگل و سبزه چهره را نورانی و درخشان می کند.(کتاب الخصال ص 237)
رسول خدا (ص) می فرماید: نگاه کردن به سبزه دیده را روشنی می بخشد(الجامع الصغیرج1ص537) در سخنی دیگر می فرماید :نگاه کردن به سبزه نشاط آور است.(صحیفه الرضا ص 72)
امیرمومنان (ع) نیز می فرماید : نگاه کردن به سبزه مایه شادابی، نشاط و حیات است. (عیون اخبار الرضا ج2 ص40)
اشتراک مسلمانان در مراتع و آب ها
مراتع از منافع عمومی است که بر اساس روایات ، مسلمانان در بهره گیری از آن ها شریک اند . امام کاظم (ع) می فرماید: مسلمانان در بهره برداری از آب و آتش(مواد سوختنی) و علوفه های بیابانی شراکت و سهم دارند . (الفقیه ج3 ص239)
رسول خدا (ص) نیز سه چیز را از اموال عمومی دانسته ، فرمودند که نباید از آن ها جلوگیری شود : آب ، مرتع وآتش(مواد سوختی)(الجامع الصغیر ج1ص537) ؛ نیز فرمود : هر کس از بهره گیری از آب رودخانه ها و مراتع مانع شود ، در قیامت نعمتش را از او باز دارد . (الجامع الصغیر ج2 ص649)
نظریه امام خمینی (ره) در مورد انفال
امام خمینی در این باره نظریه ای ویژه دارد ، ایشان ملاک و محور همه انواع انفال را که پیش از این بر شمردیم ، مالک خصوصی نداشتن می داند . بدین سان که از دیدگاه او هر زمینی که مالک خصوصی نداشته باشد چه از زمین های موات باشد و چه از زمین های آباد طبیعی ، چه از کوه ها و چه از ته دره ها و ... از انفال خواهد بود .
از آن جا که سخن امام خمینی (ره)در این باره اهمیت دارد ، متن آن را فرا روی خوانندگان می نهیم :
پیش از ورود به اصل این مبحث مناسب می نماید نکته ای را توضیح دهیم که شاید اختلاف نظر را در این مساله از میان بردارد و آن عبارت است از این که از مجموع روایات فهمیده می شود اموالی که از امام است { و از انفال } دارای یک عنوان است و آن عنوان بر مصداق های متعددی تطبیق می شود و لیکن ملاک در همه ی این موارد و مصداق ها یکسان است و آن این که هر مالی – چه زمین باشد چه غیر زمین- هر گاه مالک و سرپرست خصوصی نداشته باشد از آن رهبر جامعه است و او می تواند در هر جایی صلاح بداند ، آن را هزینه کند . این روشی است که میان دولت ها شایع است . از این روی ، معدن ها ، جنگل ها و زمین ها – چه آباد باشد و چه غیر آباد – اگر مالک خصوصی نداشته باشد و میراث کسی که وارث ندارد ، خشکی ها (کویرها) ، دریاها و فضا ؛ همه اش از آن دولت ها است . به عبارت دیگر ، این اموال بی سرپرست اند و دولت ها ولی و سرپرست امور مربوط به آن ها هستند و باید آن ها را در راه مصلحت ملت هایشان هزینه کنند ، ( این است روش و سیره عقلا درباره اموال بدون مالک ) و اسلام در این باره نظریه ای جدیدی ارائه نداده است که با این شیوه ای که میان دولت ها رواج دارد ، مغایرت و منافات داشته باشد ... پس سر کوه ها ، ته دره ها ، و هر زمین بایر و ویران و جنگل ها و معدن ها و آن دسته از زمین هایی که مالکانش آن را رها کرده از آن محل کوچیده اند ، وارث بی وارثان ، همه آن ها از آن امام علیه السلام است ؛ لیکن نه با عنوان های مختلف و ملاک های متعدد ، بلکه همه آن ها با یک ملاک از آن امام علیه السلام است و آن ، این که این اموال مالک خصوصی ندارد . پس عنوان هایی از قبیل جنگل ، موات بودن ، آباد طبیعی بودن ، در زمره ی سر کوه ها و قعر دره ها قرار داشتنم و ... در انفال بودن موارد یاد شده دخالت ندارد ، بلکه همه موضوع انفال بودن یک چیز ( نداشتن مالک خصوصی) است.(کتاب البیع ج 3 ص 25)
پس ملاک اصلی در انفال بودن همه اموال و زمین ها و از جمله جنگل ها و مراتع آن است که مالک خصوصی نداشته باشد . شاید مقصود از اصل 45 قانون اساسی که درباره انفال است ، همین دیدگاه امام خمینی باشد :
(( انفال و ثروت های عمومی از قبیل زمین های موات یا رها شده ، معادن ، دریاها ، دریاچه ها ، رودخانه ها و سایر آب های عمومی ، کوه ها ، دره ها ، جنگل ها ، نیزارها ، بیشه های طبیعی ، مراتعی که حریم نیست ، ارث بدون وارث ، و اموال مجهول المالک واموال عمومی که از غاصبین مسترد می شود ، در اختیار حکومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عمومی نسبت به آن ها عمل نمایند ؛ تفضیل و ترتیب استفاده از هریک را قانون معین می کند .))(قانون اساسی ، اصل45)
نظریه مقام معظم رهبری در مورد انفال
انفال یعنی اموال عمومی که در اختیار پیامبر(ص) و جانشینان معصوم او(ع) قرار دارد و در زمان غیبت ، اختیار آن با ولی امر مسلمین است (تحت تصرف حکومت اسلامی است) و از آن باید در مصالح عمومی جامعه و به سود همگان بهره برداری شود.
منابع انفال
۱. فیء (آنچه بدون لشکر‌کشی و جنگ به دست مسلمانان افتاده است ، خواه زمین یا غیر آن
۲. زمینهای موات که جز با احیا و آباد کردن قابل استفاده نیست .
۳. شهرها و روستاهایی که صاحبانش آنرا ترک گفته و از آنجا رفته‌اند.
۴. سواحل دریاها ورودخانه‌های بزرگ .
۵. جنگلها و نیزارهای طبیعی و دره‌ها و بلندی کوهها .
۶. اموال برگزیده و گرانبهای شاهان که در جنگها به دست مسلمانان می‌افتد.
۷. غنایم برجسته ، مانند اسب عالی ، لباس گرانبها.
۸. غنایمی که به وسیله‌ی جنگهایی که بدون اذن پیشوای مسلمانان است به دست می‌آید.
۹. اموال کسانی که از دنیا می‌روند و وارث ندارند.
۱۰. معادن .
توجه:
زمینی که در کنار کارخانه‌های آجر‌سازی برای استفاده از فروش خاک آن خریداری میشود در صورتی که آباد و ملک خاص شرعی فروشنده باشد ، گرچه با خرید آن، ملک خاص خریدار میشود و جزو انفال محسوب نیست ، لیکن پرداخت مالیات درآمدِ حاصل از فروش خاک آن، اگر مستند به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی (در ایران) و مورد تأیید شورای نگهبان قانون اساسی باشد لازم است و دولت حق مطالبه‌ی آن را دارد.
بهره‌برداری اختصاصی از ماسه‌ها و شن‌های کف رودخانه‌ها برای آبادانی و احداث شهر و غیر آن برای شهرداری‌ها جایز است و ادعاهای مالکیت خصوصی کف و بستر رودهای بزرگ و عمومی از سوی اشخاص پذیرفته نیست.
چراگاههای طبیعی که کسی نسبت به آنها سابقه‌ی ملکیت اختصاصی ندارد از انفال و اموال عمومی است که اختیار آن با ولی امر مسلمین است و خرید و فروش آن در هیچ حالی صحیح نیست، همچنین سابقه‌ی تردد عشایر در آنجا موجب مالکیت آنان نمی‌شود.
علف‌های چراگاههای عمومی طبیعی که سابقه‌ی ملکیت خصوصی ندارد، ملک اختصاصی کسی نیست و فروش آن از سوی کسی جایز نیست ولی کسی که از طرف دولت، مسؤول امور روستاست، می‌تواند مبلغی را برای مصالح عمومی روستا از کسانی که اجازه‌ی چراندن چهار پایان در آن مراتع را دارند بگیرد.
صرف داشتن اجازه‌ی چراندن حیوانات در چراگاههای مجاور املاک اشخاص، برای جواز ورود در ملک غیر و استفاده از آب ملکی آن کافی نیست و این کار برای آنان بدون رضایت مالک آن جایز نمی‌باشد.
از آن جایی که شرعاً صحت وقف ، متوقف بر سابقه‌ی مالکیت شرعی است، همانگونه که انتقال از طریق ارث هم متوقف بر مالکیت شرعی مورِّث است، لذا جنگلها و چراگاههای طبیعی که تا به حال ملک کسی نبوده است و هیچگونه سابقه‌ی احیا و آبادکردن در آنها وجود ندارد، ملک اختصاصی کسی محسوب نمی‌شود تا وقفیت آن صحیح باشد یا از طریق ارث انتقال یابد. به هر حال هر مقدار از جنگل که به صورت مزرعه یا مسکن و مانند با اجازه شرعی و قانونی آن احیا شده و ملک شرعی گردیده، اگر وقف باشد، حق تصرف در آن با متولی شرعی آن است و اگر وقف نباشد حق تصرف در آن با مالک آن است، و اما آن مقدار از جنگل و مراتع که به صورت جنگل طبیعی باقی مانده است، از انفال و اموال عمومی است و اختیار آن بر اساس مقررات قانونی، با دولت اسلامی است. (1)
-
درس "74" جلد اول رساله ی آموزشی مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)
احادیث منابع طبیعی
1 ـ قال النبی (ص) :
ما مِن مُسلمٍ يَغرِسُ غَرساً اَو يَزرَع زَرعاً فيأكلُ منه اِنسان ٍاَو طَيرٍ اَو بهيمةٍ الّا كانت له به صدقة
مسلمانى كه درختى غرس يا زراعتى سبز نمايد مردم و طيور و چرندگان از آن بخورند اجر صدقه دارد.(مستدرک الوسائل/ج13/ص460)
2 ـ قال النبی (ص)
مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلى حِفظِها والِقيامِ عَلَيها حَتّى تُثمِرَ كانَ لَهُ في كُلِّ شَى ءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَاللّه .
هر كس درختى بكارد و در نگهدارى آن بكوشد تا ميوه دهد ، در برابر هرچه از آن ميوه به دست آيد ، پاداشى نزد خدا خواهد داشت.(کنز العمال/ج12/ص341)
3 ـ قال الامام الكاظم «ع»:
إنَّّ الأرضَ للَّه تعالى، جَعَلَها وقفاً على عبادِه .
زمين از آن خداى متعال است ، كه آن را وقف بر بندگان خود كرده است .(وسایل الشیعه/ج25/ص433)
4 ـ قال علىّ عليه السّلام :
قد اَمرَهُم بالعمارة ليكونَ ذلك سبباً لِمَعايشهِم بما يَخرُج ُمن الارضِ من الحبِّ و الثّمراتِ و ما شاكَلَ ذلك ممّا جعلَه اللَّهُ تعالى معايشَ للخلقِ.
على عليه السّلام در تفسير آيه هُوَ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيها فرموده : كه خداوند به مردم امر كرده است زمين را با كشاورزى آباد سازند تا بدين وسيله خوراكشان از غلّات و حبوبات و ميوهها و ساير روئيدنيها تأمين گردد و در آسايش زندگى كنند.
(وسائل الشیعه/ج9/ص35)
5 ـ قال النّبيّ «ص»:
مَن غَرَسَ غرساً فأثمرَ، أعطاه اللَّهُ مِن الأجرِ قَدَرَ ما يَخرُجُ مِنَ الثَّمرِ.
هر كس درختى بنشاند و به بار بنشيند ، خدا به اندازهاى كه ميوه از آن فراهم آيد به او پاداش مىدهد.(مستدرک الوسائل/ج13/ص460)
6 ـ قال الصادق (ع) :
سِتُّّّّّّّ خِصَالٍ يَنْتَفِعُ بِهَا الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ............... وَ غَرْسٌ يَغْرِسُهُ
شش چیز است که مومن بعد از مرگ خود از ان ها بهره مند می شود .......ویکی از آنها درختی که می نشاند. (الخصال/ص323)
7 ـ قال النبی (ص) :
تَحَفََّظُوا مِنَ الأرض فانََّها اُمُّكم و اَنَََََََّه ليس من احدٍ عاملٍ عليها خيراً او شرّاً اِلّا و هى مُخبِرَةُ به .
زمين را محترم شماريد كه مانند مادرتان است و هر كس كار خوب يا بدى روى آن انجام دهد از آن خبر دهد.(نهج الفصاحه/ص380)
8 ـ قال النّبيّ «ص»:
إن قامَتِ السّاعةُ و في يدِ أحدِكُم الفسيلةٌ، فإنِ استطاعَ أن لا یقومَ السّاعةُ حتى يَغرِسَها فَليَغرِسها.
اگر قيامت بر پا شود و در دست يكى از شما نهالى باشد، اگر بتواند چنان كند كه كمى پيش از قيامت آن را بكارد، بايد بكارد.(مستدرک الوسائل/ج13/ص460)
9 ـ قال النبی (ص) :
النَّظَرُ إلى الخُضرَة يزيدُ في البَصرِ.
به سبزه نگريستن بينائى را فزون ميكند.(نهج الفصاحه/ص636)
10 ـ قال النّبيّ «ص» :
مَن بَنى بُنياناً بغير ظلمٍ و لا اعتداءِ، أو غَرَسَ غَرساً بغير ظُلم و لا اعتداء ، كان له أجراً جارياً ما انتَفَعَ به أحدٌ مِن خلقِ الرَّحمن.
هر كس بتواند- بدون ستمى و تجاوزى- بنايى بسازد، يا- بدون ستم و تجاوزى- درختى در زمين بنشاند، پاداشى جارى دارد كه تا يكى از بندگان خداى رحمان از آن (بنا، خانه، درخت) استفاده كند، به او داده خواهد شد .(مستدرک الوسائل/ج13/ص460)
11 ـ قال علی (ع) :
مَن وَجَدَ ماءً و تراباً ثُمّ افتَقَرَ فاَبعَدَهُ اللَّه .
كسى كه آب و خاك يعنى نيروى طبيعى در اختيار دارد و نيروى انسانى خود را براى بهرهبردارى بكار نمىبندد و با فقر و گدائى ميگذراند نفرين و لعنت بر او باد.(قرب الاسناد/ص55)
12 ـ قَالَ الکاظم (ع) :
ثَلَاثَةٌ يَجْلِينَ الْبَصَرَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِي وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَن .
نگاه کردن به آب جاری چشم را روشنی می بخشد .(کتاب الخصال/ص92)
13 ـ َ قال الصادق (ع) :
ازْرَعُوا وَ اغْرِسُوا فَلَا وَ اللَّهِ مَا عَمِلَ النَّاسُ عَمَلًا أَحَلَّ وَ أَطْيَبَ مِنْه .
کشاورزی و درختکاری کنید ، به خدا سوگند کاری حلال تر و پاکیزه تر از آن نیست . (الکافی/ج5/ص260)
14 ـ قال الصادق (ع) :
ثلاثهُ اشیاءَ یَحتاجُ الناسُ طُرَّاً ِالَیها : اَلاَمنُ و العَدلُ و الخِصب .
همه مردم به سه چیز نیاز نیاز دارند : امنیت ، عدالت و حاصلخیزی .
15 ـ قَالَ الصادق (ع):
أَرْبَعٌ يُضِئْنُ الْوَجْهَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ الْكُحْلُ عِنْدَ النَّوْم .
نگاه کردن به جنگل ها و سبزه چهره را نورانی و درخشان می کند.(کتاب الخصال/ص237)
16 ـ قال الصادق (ع) :
خُلِقَ له الشَّجرَ، فکَلَّفَ غَرَسَها .
درخت براى او آفريده شده، ولى نشاندن و آبيارى كردن از آن وظيفه خود آدمى قرار داده شده است .(الحياة با ترجمه احمد آرام /ج1 /ص 634 / ح618)
17 ـ قال علی (ع):
وَ اتَّقُوا اللَّهَ فِي عِبَادِهِ وَ بِلَادِهِ فَإِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ حَتَّى عَنِ الْبِقَاعِ وَ الْبَهَائِم
تقوای الهی پیشه کنید در حق بندگان خدا و شهرهای او چرا که شما حتی درباره زمین ها و حیوانات مسؤلید( بحار الأنوار ج65 ص : 241)
18 ـ قال الصادق (ع) :
النُّشْرَةُ فِي عَشَرَةِ أَشْيَاءَ ..........وَ النَّظَرِ إِلَى الْخُضْرَة
نشاط در ده چیز است ........ویکی از آنها نگاه به سبزه زار است (بحار الأنوار ج73 ص : 321)
19 ـ قال الصادق(ع) :
لا تَقطَعُوا الثمارَ فیَبعثُ اللهُ علیکُم العذاب صبا
درختان میوه را قطع نکنید که خداوند بر سر شما عذاب فرو می ریزد (الکافی ج 5 ص 264)
20 ـ قال النبی (ص) :
ما مِن نبتٍ یَنبُتُ الّا ویَحُفُّه مَلکُ مُوَکََّلَ به حتّی یَحصِدَهُ فایُّما امریٍ وَطیَ ذلک النَّبت یَلعَنُهُ ذلک المَلَکُ
هیچ گیاهی نمی روید مگر اینکه فرشته ای گماشته از آن حراست می کند تا آن را درو کند پس هر کس آن گیاه را لگد کوب کند آن فرشته او را نفرین می کند . (کنز العمال ح 9122)
بازدید : 8461
11 آذر 1397 ساعت 11:43 ب.ظ